W Polsce Wielkanoc jest jednym z najważniejszych świąt religijnych, które obchodzone jest przez większość Polaków. Wiąże się z nią wiele zwyczajów i obrzędów, które mają swoje korzenie w przedchrześcijańskiej tradycji. Współcześnie, choć wiele zwyczajów uległo zmianom, to wciąż stanowią one ważną część polskiej kultury.
Jednym z najbardziej charakterystycznych symboli Wielkanocy są jajka, które od wieków są kojarzone z życiem, płodnością i nadzieją. W Polsce jajka zdobione są na wiele sposobów, a tradycyjnie ich barwienie i malowanie było zarezerwowane dla kobiet. Kolory miały wówczas swoje znaczenie, np. czerwone miały odpędzać złe uroki, a zielone symbolizowały nadzieję i nowe życie.
Kolejnym zwyczajem związanym z Wielkanocą jest uroczyste śniadanie, które odbywa się w Wielką Niedzielę – radosny dzień Zmartwychwstania. Wspólny posiłek rozpoczyna dzielenie się jajkiem, któremu towarzyszy składanie życzeń. Do stołu zasiada się po rezurekcji, a tradycyjnie podawane są m.in. baranek, kiełbasa, szynka, chrzan, sól, masło oraz jajka. Baranek wykonany z chleba, masła, cukru lub kłosów zbóż symbolizuje zmartwychwstałego Jezusa. Jajka to symbol rodzącego się życia, chleb – symbol ciała Chrystusa, dobrobytu i pomyślności, a chrzan – męki Pańskiej.
W Polsce powszechny jest również zwyczaj święcenia pokarmów w Wielką Sobotę. Ma on długą tradycję, jednak nie we wszystkich regionach Polski. Na części zachodnich terenów kraju zwyczaj ten przyjął się dopiero w latach 70. XX w. W pozostałych regionach początkowo święcenie pokarmów odbywało się w chałupach, a także na placach wiejskich bądź pod kapliczkami. Jadło ustawiano na dużych, udekorowanych widłakami i bukszpanem stołach. Później wprowadzono zwyczaj święcenia w kościele.
Nieodłącznym elementem Wielkanocy są także gałązki i wierzbowe palmy. Związane są one z tradycją palmową, która w Polsce jest bardzo popularna. Palmy wykonywane są z wierzby palmowej, a ich wysokość może sięgać nawet kilku metrów. Zwyczaj ten, który ma swoje korzenie w XVI wieku, związany jest z triumfalnym wjazdem Jezusa do Jerozolimy na osiołku.
Tradycyjnie podawane są różnego rodzaju potrawy, w tym wędliny, sery, pasztety, sałatki oraz mazurek wielkanocny. Mazurek to słodkie ciasto przyozdobione bakaliami, owocami lub kremem. W niektórych regionach Polski, takich jak Mazowsze czy Wielkopolska, mazurek jest nieodłącznym elementem wielkanocnego stołu.
Po śniadaniu rozpoczyna się czas rodzinnych spotkań i radosnego świętowania. W wielu miejscowościach organizowane są również jarmarki wielkanocne, na których można zakupić ozdoby, rękodzieło oraz smakołyki. W ciągu dnia odbywają się też różnego rodzaju konkursy, zabawy i rekreacyjne wydarzenia dla dzieci i dorosłych.
Innym ważnym zwyczajem związanym z Wielkanocą jest „śmigus-dyngus”. W Polsce jest to dzień, w którym ludzie obdarowują się wodą. Tradycyjnie, mężczyźni obmywają kobiety wodą, ale dzisiaj zwyczaj ten jest już bardziej uniwersalny i woda ląduje na głowach każdego, kto nie ucieknie przed „śmigusem”. Niektóre regiony Polski mają swoje własne wersje „śmigus-dyngusa”, na przykład na Mazowszu, gdzie dzień ten nazywany jest „lany poniedziałek”, a woda zamiast zwiastować szczęście i pomyślność, jest symbolem oczyszczenia i odnowy.
W Polsce, Wielkanoc jest czasem radosnego świętowania, wspólnych spotkań z rodziną i przyjaciółmi oraz przede wszystkim czasem refleksji nad naszym życiem i wiarą. Wszystkie te zwyczaje i tradycje są integralną częścią kultury polskiej i przyczyniają się do zachowania żywej pamięci o historii i wierzeniach naszych przodków.
# TEMI, Tarnów wiadomości, zwyczaje wielkonocne w Polsce, Wielkanoc 2023
